خاورمیانه و ضرورتی به نام صلح برای همه

اردشیر پشنگ – کارشناس مسائل سیاسی

شرایط نظام بین الملل پس از پایان گرفتن عصر دو قطبی توام با آشفتگی و بی نظمی و در نتیجه بی ثباتی و ناامنی بیشتر همراه بوده است. این مساله در جای جای نظام بین الملل طی سه دهه اخیر قابل رصد و شناسایی است اما مطمئناً در منطقه خاورمیانه این موضوع با شدت و حدت بیشتری مواجه شده است.

خاورمیانه که طی سده اخیر به دلیل ذخایر قابل توجه نفتی و گازی، اهمیت ژئوپلتیک و مسائل خاص هویتی و … دارای اهمیتی ژئواستراتژیک در نظام بین الملل بوده است، همواره یکی از محل های رقابت و درگیری قدرت های مختلف بین المللی بوده است. طی سه دهه اخیر هرچند تا حدی این رقابت های بین المللی کم شده است، اما با ورود به عصر منطقه گرایی آن هم منطقه گرایی بدون توافق قدرت ها و بازیگران مختلف منطقه ای، شاهد متراکم تر شدن بحران های پیشین و تولید و بازتولید بحران ها و مسائل گسترده تری بوده و هستیم.

در این بین حمله آمریکا به افغانستان و عراق بی ثباتی را افزون کرده است و از سوی دیگر عدم توافق قدرت های منطقه ای از جمله عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، مصر و … موضوع را پیچیده تر کرده است. در همین دوره و متاثر از روندهای بین المللی و در سایه انقلاب تکنولوژیک بخصوص در حوزه رسانه (ماهواره، اینترنت، شبکه های اجتماعی و …) شاهد نوعی احیای هویت های مختلف سرکوب شده و یا تضعیف شده قومی، ملی، مذهبی و فکری در نظام بین الملل هستیم امری که در خاورمیانه به دلیل عدم حل بسیاری از مسائل ساختاری، باعث در هم تنیده تر شدن بحران ها شده است.

همه این مسائل باعث شده اند تا هر از گاهی این منطقه دچار بحران های مختلفی در سطح داخلی و سپس بلافاصله شیوع و تسری آن در سطح منطقه ای و حتی گاه بین المللی شدنش باشیم. از آن جمله می توان به وقوع بهار عربی و سقوط بسیاری از دیکتاتورهای منطقه و یا ظهور داعش و یا مساله کُردها در عراق، ترکیه و سوریه و … اشاره کنیم. در کنار این مسائل بروز رقابت ها و نیز گسترش آن به سطح جنگ نیابتی در سوریه و یمن در میان قدرت های منطقه ای با یارکشی های بین المللی، بحران و بی ثباتی را دو چندان کرده است.

انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا و تصمیمات متفاوت و نسبتاً ساختار شکنانه ای که در عرصه سیاست خارجی و بخصوص خاورمیانه گرفته است، باعث گردیده دیگ جوشان بحران این منطقه بیش از هر زمان دیگری بحرانی و پیش بینی ناپذیر شود، خروج یکطرفه از توافق بین المللی برجام با جمهوری اسلامی ایران، پذیرش پایتختی بیت المقدس از سوی اسرائیل، تایید یکجانبه مالکیت اسرائیل بر بلندی های اشغال شده جولان، تلاش برای ایجاد یک ائتلاف منطقه ای برای محدود کردن و محاصره کردن ایران و … بخش هایی از مهمترین اقدامات ترامپ در خاورمیانه است.