زبان لری و جغرافیای زبان لری در ایران

زبان لری

زبان لری از مجموعه زبان­ های هند و اروپایی و شاخه زبان­ های ایرانی است. زبان شناسان قدیمی این زبان را گاه گویشی از زبان پهلوی یا پارسی میانه در نظر گرفته ­اند. اما در بررسی­ های زبان شناسی نوین، با توجه به قرابت و شباهت­ های خاص این زبان، لری را به عنوان یکی از زبان های اصلی زیر شاخه­ زبان کردی دسته بندی کرده ­اند.

استاد دهخدا، در لغت نامه خود نه تنها از منظر زبانی که قومی-نژادی نیز لرها را یکی از گروه ­های اصلی کردی معرفی می­ کند: گروهی از کرد­ها در کوه ­های میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و بلاد لر خوانند و هم لرستان و لر گویند. دکتر پرویز ناتل خانلری نیز گویش های لری و بختیاری را نزدیک به زبان کردی و از خویشاوندان این زبان معرفی می کند؛ در کوهستان بختیاری و قسمتی از مغرب استان فارس ایل­ های بختیاری و ممسنی و بویراحمدی به گویش ­هایی سخن می گویند که با کردی خویشاوندی دارد. اما پروفسور کمال فواد پژوهشگر و زبان شناس کرد معتقد است که زبان لری خود زبانی مستقل است، هرچند قرابت های زیادی با زبان های کردی و فارسی دارد.

جغرافیای زبان لری در ایران

زبان لری در بین جمعیت نسبتا بزرگی از مردمان یکجانشین و کوچ ­رو در مناطق غرب و جنوب فلات مرکزی ایران مورد تکلم قرار می ­گیرد، در بخش ­های لرنشین استان لرستان، همدان (نهاوند، تویسرکان، ملایر)، جنوب و شرق ایلام و همچنین کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، بخش­هایی از استان های خوزستان، بوشهر، فارس و اصفهان این زبان گویشور دارد.

گویش های مختلف زبان لری را می توان به ممسنی، بختیاری، بالاگریوه، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی، ثلاثی، کومزاری، اچمی، سلیورزی، هورموزی یا خورموجی تقسیم نمود.

این گویش ­ها با تفاوت های خاص از هم سخن می گویند، مثلا گویشوران لری میانه زاگرس به جنوب و نزدیکی­ های خلیج فارس قرابت زبانی آنها با فارسی افزایش یافته و بالعکس هرچه به مرکز و شمال زاگرس و مناطق کردنشین غرب نزدیک می­شوند بویژه گویشوران لر خرم ­آبادی، میزان اشتراکات واژه ­ای، شباهت های واجی آنها با زبان کردی به شکل محسوسی ملموس می گردد. از شاعران این زبان می توان به ملازلفعلی بختیاری و داراب اسفر اشاره نمود.