مراسم ازدواج در سیستان و بلوچستان
مراسم ازدواج در سیستان و بلوچستان
جشن هاي عروسی و ازدواج یکی از وجوه زندگی مردمان ایران اسلامی است که در هر منطقه و در هرگوشه ایران آداب خاص خود را دارد. مثلا مراسمات عروسی در گیلان، مازندران، لرستان با عروسی هاي سیستان و بلوچستان، آذربایجان، کردستان و سواحل خلیج فارس فرق می کند. هرکدام زیبایی خاص خود را دارد وخصوصاً در روستاها سنت هاي کهن هنوز پابرجا و ماندگار است. مراسم ازدواج در سیستان و بلوچستان نیز دارای اهمیت بسزایی است. درگذشته ازدواج هاي درون طایفه‌اي رواج بسیار داشته از این رو به ازدواج با بستگان خود بیشتر بهاء می‌دادند. این گونه است که ناف برید کردن پسر عمو و دختر در سیستان امري شایع قلمداد می‌شده است.
به مراسم خواستگاري در سیستان قاصدي گفته میشود . همچنین به شب پیش از زفاف عروس و داماد یا همان حنابندان، شب سرشوئی گفته میشود . مراسم حنابندان در سیستان با بحث و بیت مشهوري با نام در وا کنه، در وا کنه (در باز کنید، در باز کنید) انجام میشود . بخش‌هاي ویژه دیگري در مراسم عروسی به سبک سیستان وجود دارد با نامهاي رو اوء (به سوي نهر رفتن براي استحمام داماد)؛ سر تراشک (مراسم اصلاح موي داماد)؛ گرابرد (مراسم همراهی عروسی) اکثر ازدواجها در سیستان، فامیلی و درون گروهی است.
عروسی در سیستان و بلوچستان
عقد پسر عمو و دختر عمو
عقد پسر عمو و دختر عمو را در آسمانها بسته اند ضرب المثل معروفی است. به همین دلیل بیشتر زوجین در سیستان »ناف برید« بوده و یکدیگر را می‌شناسند. اگر ازدواج خارج از فامیل صورت گیرد، تحقیق و تفحص براي یافتن یک دختر خوب از طرف خانواده پسر آغاز میگردد و اولین سئوال اینست که دختر فلانی »خوزگار« (خواستگار ـ نامزد) دارد یا ندارد؟
اگر خوزگار، نداشته باشد اقدامات جهت مراسم »قاصدي« (خواستگاري) رسمی آغاز میشود. به هرحال اگر دختر نامزد داشت دوستان یا خویشانی که واسطه این کار هستند. اول ترتیب ملاقاتی را جهت دیدن دختر توسط پسر فراهم می‌کنند. این دیدار بااطلاع والدین ومعمولاً دختر در منزل همسایه یا سر نهر و مزرعه صورت می‌گیرد. بعد از یکبار دیدار ظاهري و گذرا تحقیق در اطراف از جهت عیب و ایراد آغاز میشودمثلاً. نماز می‌خواند یا نه؟
در صورت پسندیدن دو طرف، از خانواده دختر وقت گرفته میشود یک هیأت چند نفره از طرف خانواده پسر عازم منزل دختر می‌شوند. و خانواده عروس با روي خوش و جملات، خوش آمدید، چه عجب، منزل ما پاانداز شما از میهمانان استقبال می‌کنند، میهمانان نیز جواب می‌دهند. قربان ابروي باز شما وغیره… بعد از پذیرایی و از هر دري سخنی بالاخره اصل مطلب با صلوات ریش سفید و فرد مسن مجلس آغاز میشود: وکیل یا نماینده داماد از پدر عروس یا نماینده آنها می‌پرسد آیا فلان آقا (نام داماد) را به غلامی یا فرزندي خود قبول می‌کنید؟ در صورتیکه جواب مثبت بود با خوشحالی صلوات فرستاده و کلمه مبارك است، به پاي هم پیر شوند.
مهریه یا شیربهاء و مراسم ازدواج در سیستان و بلوچستان
بعد از مراسم قاصدي یا خواستگاري، خانواده عروس و داماد در روز مشخص گرد هم می‌آیند تا در مورد مهریه و پیشکش یا شیربهاء به توافق برسند. در ابتدا پدر عروس می‌گوید مهریه دخترم فلان قدر است. پدر یا مادر داماد در جواب او می‌گوید: هر چه مهریه زن پسر شما باشد، پیشکش مبلغ پول نقدي است که از طرف داماد به خانواده عروس جهت تهیه جهیزیه داده میشود. در صورتی که مبلغ مهریه زیاد باشد با پادر میانی مجلس، سهم مجلس، سهم فلان ریش سفید مبلغ مهریه از طرف خانواده عروس کم و متعادل میشود. بعد از تعیین مهریه و پیشکش نوبت به شیربهاء میرسد. از مادر دختر سئوال میشود آیا شیربهاء می‌طلبد یا خیر؟ جواب آري یا نه است. (منظور جهیزیه است) با خرید یک دو دست لباس و شیرینی و در یک شب عقد و در شب دوم عروسی انجام می‌گیرد. می‌گویند عروسی پیغمبري برگزار شده است.
اگر کار پیغمبري و ساده برگزار نشد قرار بر این تعلق می‌گرفت که تا عقد ازدواج طرفین چه مقدار وقت نیاز دارند تا مقدمات عروسی را فراهم آورند. توافق که انجام شد،مثلاً پدر داماد می‌گوید: ما (نشانی) می‌آوریم. تا پسر هم به فکر کار بشود. اگر چنین توافقی صورت گرفت، هر چند ماهی‌مخصوصاً در اعیاد عید قربان و فطر از طرف خانواده پسر مقداري هدایا از قبیل لباس، کفش، چادر یا گوسفند جهت قربانی به منزل عروس فرستاده میشود. نشان حلقه انگشتر و یک دست لباس و کفش یا چادر است، این معنی را دارد که هیچکس حق ندارد به خواستگاري آن دختر بیاید. در حقیقت این نشان و مجلس اولیه که منعقد میشود، ناظر و ضامن، مقاوله نامهاي است که از سند محضري محکمتري است و یک قرارداد اجتماعی و قومی است.
زمان عروسی
چون زمان مراسم عروسی نزدیک شود، چند روز قبل زنان ده یا روستا از طرف مادر و خواهران داماد دعوت می‌شوند و مقداري هدایا که از طرف خانواده داماد تهیه شده است به منزل عروس می‌برند. یکی از زنان با صداي بلند نام هدایایی که تقدیم عروس میشود با صداي بلند می‌خواند و حاضرین کف می‌زنندمثلاً. می‌گوید: »انگشتر نو رسید« کف »پیراهن عروس« کف »کفش عروس« و با کف زدن حضار یا زنان همراه خانواده داماد به صورت دسته جمعی می‌خوانند: هزار هزار آورده ایم، شتر قطار آورده ایم، پیرهن یار آورده ایم…… ما می‌بریم عروس را، می‌بریم عروس را.
حنابندان و مراسم ازدواج در سیستان و بلوچستان
شب اول عروسی در سیستان به شب حنابندانی معروف است. البته در اصطلاح محلی شب »سرشویی« هم گفته میشود. حنا به مقدار زیاد خیس میشود. پس از آماده شدن حنا، براي اطلاع همسایه‌ها و اقوام مقداري از حنا به در خانه‌ها برده میشود و توزیع میشود. اقوام و آشنایان داماد در خانه پدر او جمع می‌شوند. سپس دسته جمعی در حالی که دو سینی حناي مخصوص که براي داماد و عروس تدارك دیدهاند و در جلو جمعیت دو نفر بر روي سر دارند به خانه عروس می‌روند و زنان همراه داماد با کف و دایره با آهنگ زیبا این ابیات را می‌خوانند: امشب حنا می‌بنده به دست و پا می‌بنده، اگر حنا نباشه خشک از طلا می‌بنده، حنا حنا می‌بنده به دست و پا می‌بنده، حناي کرمانی را فامیل شاه ]داماد[ می‌بنده، حنا حنایه حنا خوش نمایه، دست عروس می‌بنده تا مادرش بیایه.
در شب حنابندانی، عروس در خانه‌اي مخصوص قرار می‌گیرد و اقوام عروس درب ورودي را می‌بندند. تا خانواده داماد به راحتی عروس را نبرند. کسان عروس بر طبق یک سنت قدیمی درب خانه عروس را می‌بندند و پشت درب محکم می‌ایستند و تکیه می‌دهند. ابیات ذیل بیانگر نزاع مادر عروس با دامادش است که نمی‌خواهد دخترش را از خود دور ببیند. زنان همراه داماد در حالیکه کف می‌زنند و پشت درب بسته خانه عروس قرار دارند به صورت دسته جمعی می‌خوانند:
درواکنه درواکنه حنا می‌آره ورشما
حناي شما مال شما ما زن نداریم ور شما
درواکنه درواکنه ساعت می‌آره ورشما
ساعت شما مال شما ما زن نداریم ور شما
درواکنه درواکنه دستمال می‌آره ورشما
دستمال شما مال شما ما زن نداریم ور شما
هزار هزار آورده ایم
شتر قطار آورده ایم
پیرهن یار آورده ایم
ما می‌بریم عروس را …
شتر قطار را پس ببر
پیرهن یار را پس ببر
ما نمی‌دیم عروس را …
دیدگاهتان را بنویسید